ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ!!!

Η ακτογραμμή της Κρήτης έκρυβε για αιώνες στα απόκρημνα και κοφτερά βράχια της ένα ξεχωριστό κατάλοιπο της Ρωμαϊκής Περιόδου. Γνωστές ως ιχθυοδεξαμενές, λαξευτές στο βράχο κατασκευές συναντώνται σε διάφορες περιοχές της Κρήτης. Όμως μόνο ελάχιστες είναι καλά διατηρημένες και έχουν μελετηθεί, όπως οι δημοσιευμένες από τους Sinclair Hood και John L. Leatham δεξαμενές του Μόχλου και της Χερσονήσου. Με τις ιχθυοδεξαμενές, γενικά, τις ιδεώδεις διαστάσεις τους και το σωστό τρόπο λειτουργίας τους ασχολούνται δύο Ρωμαίοι αγροτικοί συγγράφεις, ο Columella  και ο Varro. Η ύπαρξη αυτών των δεξαμενών έχει δισυπόστατη χρήση γιατί, εκτός απο χώρος διατήρησης φρέσκων ζωντανών ψαριών, λειτουργούσαν και ως ιχθυοπαγίδες.

Οι Ρωμαίοι ήταν λάτρεις της ψαροφαγίας, γι’ αυτό και λάξευαν τους βράχους της ακτής δίπλα σε φυσικούς ορμίσκους και τους διαμόρφωναν αντίστοιχα με βάση την φυσική τους κλίση.

Το νερό ανανεωνόταν μέσα από δύο στενά περάσματα (είσοδος-έξοδος). Στο πλάι κάθε διόδου υπήρχε από ένα ζευγάρι βαθιές εγκοπές ίδιου βάθους, με ακανόνιστο τετραγωνικό σχήμα. Αυτές είχαν απόσταση 50εκ. μεταξύ τους και πάνω τους στερεωνόταν ένα πολύπλοκο σύστημα από χάλκινα κικγκλιδώματα, συχνά δικτυωτά. Αυτά είχαν σκοπό να εμποδίζουν τα ψάρια να διαφεύγουν πίσω προς την ανοιχτή θάλασσα. Φυσικά, τέτοια κιγκλιδώματα δεν διασώζονται, η ύπαρξή τους είναι όμως γνωστή από τα κείμενα των Ρωμαίων συγγραφέων, από τους οποίους ο Columella συνιστά συγκεκριμένα να τοποθετούνται χάλκινα κιγκλιδώματα με μικρές οπές. Ανάλογα πλαϊνά λαξεύματα διαμορφώνονταν στις προσκείμενες πλευρές της δεξαμενής για την πλάγια και οριζόντια στερέωση ξύλινων δοκών, με στόχο τη υποστήριξη κάποιας μορφής στέγης ώστε το νερό να διατηρείται δροσερό.

Η έρευνα αυτών των λαξευμάτων στις συνήθως ψηλές βραχώδεις ακτές της Κρήτης προχωρεί αρκετά με την πρόσφατη ανακάλυψη από την ομάδα μας μιας ακόμα ιχθυοδεξαμενής στην περιοχή της Ζάκρου, στο Κρητικό Πέλαγος κοντά στην θέση Πίθαρος. Ο εντοπισμός της έγινε μετά απο πολύωρη πεζοπορία στη βραχώδη ακτογραμμή. Αυτός είναι και ο λόγος που το συγκεκριμένο σπάνιο και συνάμα ενδιαφέρον κατάλοιπο της αρχαιότητας δεν είχε γίνει νωρίτερα γνωστό, καθώς πρέπει να βρεθεί κανείς τελείως δίπλα του για να το δει.

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται προς την Ελένη Γεροντάκου για την προτροπή της να μελετήσω την μελέτη του Κ. Δαβάρα στο Αρχαιολογικό Δελτίο του 1975, τεύχος 30.

Η επέκταση της Γραμμής 3 του Μετρό στον Πειραιά, εκτός από σύγχρονο έργο υπήρξε και μια εξαιρετική ευκαιρία να διεξαχθεί μια εκτεταμένη αρχαιολογική ανασκαφή, σε ασυνήθιστα βάθη, φέρνοντας στο φως πλήθος σημαντικών ευρημάτων. Μέρος των συντηρημένων αντικειμένων θα πλαισιώσουν τη μόνιμη έκθεση με θέμα το νερό που θα στηθεί στον υπό κατασκευή σταθμό του μετρό «Δημοτικό Θέατρο» και η οποία θα περιλαμβάνει, εκτός από αρχαία αντικείμενα, αναπαραστάσεις δεξαμενών και πηγαδιών, ένα τμήμα υδραγωγείου σε αντίγραφο, καθώς κι ένα αυθεντικό βοτσαλωτό δάπεδο από δωμάτιο σπιτιού της κλασικής/ελληνιστικής εποχής που εντοπίστηκε κατά τις ανασκαφές.

«Το κτίριο της Ξυλαποθήκης παρέλαβε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων το 2012. Το 2014, σε συνεργασία με την Αττικό Μετρό, μετατρέψαμε τον χώρο αρχικά σε εργαστήριο, το ισόγειο και το υπόγειο, και στη συνέχεια, μέσω της συνεργασίας, προέκυψε η έκθεση ‘Στην Επιφάνεια’, η οποία είναι ανοικτή στο κοινό. Είναι ένα μοναδικό παράδειγμα στην Ελλάδα μιας έκθεσης που δουλεύει παράλληλα με ένα ανοικτό εργαστήριο συντήρησης. Ο επισκέπτης μπορεί καθημερινά τις ώρες που εργαζόμαστε να παρακολουθήσει από τα πατάρια τις εργασίες. Η Ξυλαποθήκη είναι ανοικτή και τα Σαββατοκύριακα και γενικά συνυπάρχει με το εργαστήριο», δηλώνει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Γιώργος Πέππας, συντονιστής της επιστημονικής ομάδας στο έργο της Επέκτασης του Μετρό στον Πειραιά, αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων η οποία έχει την εποπτεία και τη διεύθυνση της ανασκαφής.

Στην παρούσα ανάρτηση σας παρουσιάζουμε μοναδικές φωτογραφίες απο το εσωτερικό της ανασκαφής, με αρχαίες δεξαμενές, πηγάδια και στοές που βρέθηκαν. Δυστυχώς δεν σώθηκε τίποτα απο αυτό το αρχαίο υδραυλικό έργο.