ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Στην περιοχή των Αμπελοκήπων στα σύνορα με το Κολωνάκι, δεσπόζει ένα παλιό αρχοντικό που για κάποια χρόνια φιλοξένησε την πρώτη γυναίκα (Ιωάννα Στεφανόπολι) στην Ελλάδα, που εισήχθη σε ελληνικό πανεπιστήμιο τον Σεπτέμβριο του 1890. Σήμερα το συγκεκριμένο σπίτι, βρίσκεται εγκαταλελειμμένο...

 Η Στεφανόπολι ήταν κόρη του δημοσιογράφου Αντώνιου Στεφανόπολι, εκδότη της γαλλόφωνης εφημερίδας Messager d' Athènes  γεννημένου στην Κορσική από οικογένεια με καταγωγή από τη Μάνη που είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα. Ο πατέρας της, αν και δεν απαρνήθηκε ποτέ τη γαλλική του υπηκοότητα, χρησιμοποιούσε την εφημερίδα του ως όχημα για να περάσει η επίσημη ελληνική άποψη σε ένα διεθνές κοινό. Οπαδός της Μεγάλης Ιδέας, μεγάλωσε με ανάλογα ιδανικά την κόρη του.

Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε κατ'οίκον από τη θεία της, κα Σμόλτσε, μετέπειτα διευθύντρια του Παρθεναγωγείου της Παλλάδος στην Κωνσταντινούπολη. Σε ηλικία 10 ετών εισήχθη στο Ελληνικό Παρθεναγωγείο της Αικατερίνης Λασκαρίδη, όπου διακρίθηκε συστηματικά. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της επιθυμούσε να φοιτήσει σε γυμνάσιο όμως εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν Θηλέων. Ύστερα από διαβήματα της δώθηκε η άδεια να παρακολουθήσει στο σπίτι της μαθήματα του Γυμνασίου με αναγνωρισμένους καθηγητές οι οποίοι αργότερα κατέθεσαν σε ειρηνοδικείο πως είχαν διδάξει τα καθορισμένα από τον νόμο μαθήματα και της αναγνωρίστηκε απολυτήριο Γυμνασίου. Τον Ιούνιο του 1889 συμμετείχε επίσης σε απολυτήριες εξετάσεις του Γυμνασίου όπου διακρίθηκε και πήρε τον υψηλότερο βαθμό ανάμεσα σε 60 μαθητές.

Τον Σεπτέμβριο του 1890, σε ηλικία 15 ετών, ήταν μια από τρεις γυναίκες, μαζί με τις Φλωρεντία Φουντουκλή και Ελένη Ρούσσου, που έκαναν αίτηση για εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα μέχρι τότε ανάλογα αιτήματα γυναικών, που είχαν ξεκινήσει από το 1879, είχαν απορριφθεί με το αιτιολογικό πως τα δευτεροβάθμια σχολεία Θηλέων στα οποία είχαν φοιτήσει δεν ήταν κανονικά Γυμνάσια και αντιστοιχούσαν στον κατώτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και όχι τον ανώτερο.

«Ιωάννα Στεφανόπολι», Εφημερίς των κυριών, έτος Δ΄, αριθ. 184, 21 Οκτωβρίου 1890

Οι αιτήσεις των άλλων δύο απορρίφθηκαν αλλά το αίτημα της Στεφανόπολι παραπέμφθηκε από τη σύγκλητο του πανεπιστημίου στη Νομική Σχολή, η οποία απεφάνθη πως δεν υπήρχε νομικό κόλλημα για την αποδοχή της αίτησης της. Η σύγκλητος όμως ήταν διχασμένη με τη Θεολογική Σχολή, σύμφωνα με αφήγηση της Στεφανόπολι, να θεωρεί το να διαβεί μια γυναίκα το κατώφλι του πανεπιστημίου ανοσιούργημα ανάλογο με το να διαβεί το κατώφλι του ιερού της εκκλησίας. Τελικά παρέπεμψε το θέμα στο Υπουργείο Παιδείας, το οποίο, κατόπιν συζητήσεων, αποφάσισε να επιτρέψει στην Στεφανόπολι να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή. Η Στεφανόπολι φοίτησε ως επισκέπτρια για μερικούς μήνες και συνέχισε τις σπουδές της στο Παρίσι.

Η Στεφανόπολι ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών της εργαζόταν στη Messager. Ήταν από τις πρώτες που έφεραν ενόπιον της διεθνούς γνώμης το ζήτημα της ιταλικής κατοχής των Δωδεκανήσων. Κατ'εντολή του Υπουργείου Εξωτερικών, με το οποίο συνεργαζόταν η Messager d' Athénes, έγραψε μια σειρά άρθρων στα γαλλικά για το καθεστώς των νησιών τα οποία αναδημοσιεύτηκαν σε αρκετές εφημερίδες καθώς και ένα βιβλίο επίσης στα γαλλικά με τίτλο Τα νησιά του Αιγαίου και τα προνόμια τους ενώ συνετέλεσε στο να καθιερωθεί διεθνώς για το νησιωτικό σύμπλεγμα η ονομασία Δωδεκάνησα αντί για Ανατολικές Σποράδες που ήταν το μέχρι τότε πιο διαδεδομένο. Μετά τον θάνατο του πατέρα της το 1913 της ανατέθηκε η διεύθυνση του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων(ΑΠΕ) από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Λάμπρο Κορομηλά. Μέσα από την Messager, την οποία μετέτρεψε σε ημερήσια το 1915, και το ΑΠΕ υποστήριξε την πολιτική του Βενιζέλου για προσέγγιση με την Αντάντ. Ενώ ήταν διευθύντρια του ΑΠΕ φέρεται να την προσέγγισε ο βαρώνος Σεγκ, επικεφαλής της γερμανικής προπαγάνδας στην Ελλάδα, προσφέροντας της χρήματα για να δημοσιεύει τις γερμανικές θέσεις, πρόταση που η Στεφανόπολι αρνήθηκε κάθετα. Κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού μετέβη στη Θεσσαλονίκη για να βρίσκεται δίπλα στην Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης και εκεί ο Υπουργός Εξωτερικών Νικόλαος Πολίτης της ανάθεσε να μεταβή στο Παρίσι για να πληροφορήσει τους εκεί πολιτικούς για τα γεγονότα της Αθήνας. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τη σύνταξη της συνθήκης των Σεβρών εξετέλεσε πολλές αποστολές για την κυβέρνηση Βενιζέλου, ο οποίος λέγεται πως την επαίνεσε λέγοντας πως η Ελλάδα θα είχε πολλά ωφέλη αν διέθετε μερικούς άντρες σαν αυτή τη γυναίκα.

Ύστερα από την ήττα της βενιζελικής παράταξης στις εκλογές του 1920 η Στεφανόπολι διέκοψε την κυκλοφορία της Messager αλλά την επανεκίνησε το 1923 μέχρι το 1941, όταν και υποχρεώθηκε από τις κατοχικές δυνάμεις να τη διακόψει εκ νέου, λίγο μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα. Η Messager επανήλθε στην κυκλοφορία το 1945 υπό άλλη ιδιοκτησία, με την Στεφανόπολι να συμμετέχει ως απλή συνεργάτρια. Συνέχισε να συνεργάζεται με το Υπουργείο Εξωτερικών κατά καιρούς και την περίοδο της υπόθεσης Μπελογιάννη συμμετείχε στη συγγραφή φυλλαδίου στα γαλλικά με τίτλο Le procès d'Espionnage en Grèce 15 Février-1 Mars 1951  το οποίο μετέφερε τις απόψεις της ελληνικής κυβέρνησης εν όψει της διεθνούς κατακραυγής.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής της δώρισε όλη την περιουσία της στη Χριστιανική Αδελφότητα Νέων (X.A.N.). Το αρχείο της βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη.

Η Βάθεια είναι η επιβλητικότερη έξαρση ενός τοπίου το οποίο ούτως ή άλλως φημίζεται για τη μοναδικότητά του. Καθώς ο επισκέπτης πιάνει την άκρη της γοητείας του μανιάτικου τοπίου από την Αρεόπολη και ταξιδεύει ανάμεσα σε πύργους, παλιές εκκλησίες, παραδοσιακούς οικισμούς και στα παιχνιδίσματα της θάλασσας και των ξερών βουνών, μετά την Άλικα έχει την αίσθηση ότι μαζί με την ηπειρωτική Ευρώπη τελειώνει εδώ και η απόλαυσή του.

Η Μάνη όμως του επιφυλάσσει ως έκπληξη την πιο δυνατή εικόνα της. Σε κάποια από τις πολλές στροφές του δρόμου αποκαλύπτεται η Βάθεια, κτισμένη σε περίοπτη θέση σαν ακρόπολη στην κορυφή του λόφου. Οι πύργοι, τα σπίτια, οι εκκλησίες, τα λιοτρίβια κάπου 150 κτίσματα, τα σοκάκια και οι ρούγες στριμώχνονται για να χωρέσουν όλα στο μικρό πλάτωμα της κορυφής, έχοντας θέα από τη μία την πολύσχημη ακτή και από την άλλη τα ξερά, άγρια βουνά.

Η Βάθεια έχει καταλάβει αυτή την κορυφή εδώ και αιώνες. Οι ιστορικές πηγές μιλούν γι’ αυτήν από τα μέσα του 16ου αιώνα. Ο σημερινός οικισμός διαμορφώθηκε στον λόφο κυρίως μετά τον 18ο αιώνα, ήκμασε τον 19ο και άρχισε να φθίνει από τις αρχές του 20ού αιώνα. Τον 19ο αιώνα ο οικισμός είχε 300 περίπου κατοίκους οι οποίοι είχαν ως ασχολίες τη στοιχειώδη καλλιέργεια δημητριακών, την κτηνοτροφία, το κυνήγι αλλά και την πειρατεία.

Στα τέλη του 19ου αιώνα στράφηκαν προς την καλλιέργεια της ελιάς και στον οικισμό στήθηκαν τέσσερα λιοτρίβια. Από τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας άρχισε η φυγή των κατοίκων προς τις πόλεις και έτσι το 1979 μέσα στον παραδοσιακό οικισμό απέμειναν μόνο 11 κάτοικοι, κυρίως μοναχικές ηλικιωμένες γυναίκες, να ζουν μια ζωή δύσκολη, αποκομμένοι και στερημένοι από τα πάντα, τριγυρισμένοι από ερείπια, εγκατάλειψη και αναμνήσεις. 

ΠΗΓΗ ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

πληροφορίες manimou