ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

Τo Μαρούσι (ή Αμαρούσιο) αποτελούσε στην αρχαιότητα το Άθμονο, έναν εκ των δώδεκα δήμων που είχε ιδρύσει ο βασιλιάς Κέκροπας για να προστατέψει την Αθήνα απο τις επιδρομές των βαρβάρων. Σήμερα συνιστά σύγχρονο μητροπολιτικό κέντρο του βορειοανατολικού λεκανοπεδίου και σημαντικό επιχειρηματικό κόμβο της Αττικής.
Η πόλη εντοπίζεται 11 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το κέντρο των Αθηνών και 2 χιλιόμετρα νότια της Κηφισιάς, σε υψόμετρο κέντρου 230 μέτρων. Τα διοικητικά όρια του δήμου καταλαμβάνουν έκταση 13.093 στρεμμάτων και απλώνονται από τα Τουρκοβούνια μέχρι τις παρυφές του Πεντελικού στο Δάσος Συγγρού, έναν από τους μεγαλύτερους πνεύμονες πρασίνου του συγκροτήματος.
Η περιοχή πρωτοκατοικείται από την αναγνώριση του νέου ελληνικού έθνους, ενώ έκτοτε παρατηρείται σταδιακά αύξηση του πληθυσμού. Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά ως διοικητική οντότητα το 1836 και αποτελεί έδρα των βορείων προαστίων των Αθηνών, καλύπτοντας ολόκληρο το βορειοανατολικό λεκανοπέδιο. Αναγνωρίζεται ως κοινότητα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία το 1925 και προάγεται σε δήμο το 1943 συγκεντρώνοντας 10.000 κατοίκους, ενώ σήμερα ξεπερνά τους 70.000.
Το Μαρούσι τιμά με το όνομά του την Αμαρυσία Αρτέμιδα, μπροστά στο ιερό της οποίας διοργανώνονταν κατά την αρχαιότητα τα Αμαρύσια, περιφερειακοί Ολυμπιακοί Αγώνες. Η πολιτιστική παράδοση της πόλης συνεχίστηκε απρόσκοπτα μέχρι σήμερα, με την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 και τη νίκη του μαρουσιώτη κανατά Σπύρου Λούη, έως και το αποκορύφωμα της αίγλης το 2004 με τη φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων στο Αθλητικό Ολυμπιακό Κέντρο των Αθηνών. Επιπλέον, διαθέτει πλούσια παράδοση στην αγγειοπλαστική και στην κεραμική, ενώ θεωρείται γεννέτηρα του Χαρίνου του Αθμονέα, του Πιστοκλή, καθώς και λοιπών επιφανών αττικών κατοίκων τη φιλήσυχη ζωή των οποίων εξιστορεί ο Αριστοφάνης στα έργα του.

Η αρχαιοτέρα ονομασία της περιοχής που συναντάται σε κείμενα του Πλουτάρχου και λοιπών αρχαίων και νεοτέρων ιστορικών είναι "Άθμονον". Σε νεότερα κείμενα δε, εμφανίζεται και ως "Αθμόνη".
Η σύγχρονη ονομασία Μαρούσι εμφανίζεται στην καθαρεύουσα ως Αμαρούσιον, όρος που προέρχεται από το επίθετο Αμαρυσία. To επίθετο αυτό αναφέρεται στη λατρευθείσα θεά του κυνηγιού Αρτέμιδα και δηλώνει την προέλευση της λατρείας από την Αμάρυνθο της Εύβοιας (Αρτέμιδα η Αμαρυνθία > η Αμαρυσία), η οποία μεταφέρθηκε και στο Άθμονον της αρχαιότητας. Μάλιστα, ο πρώτος δήμος που ιδρύεται το 1836 με έδρα το Μαρούσι αποκαλείται "Δήμος Αμαρυσίων" (κατά το Δήμος Αθηναίων, αργότερα Δήμος Χαλανδραίων κ.ο.κ.). 

Με την κατάληψη της αρχαία Αθήνας και των Δήμων της από τους Ρωμαίους, το Αθμονον καταλεηλατήθηκε από τους κατακτητές οι οποίοι άρπαξαν όλα τα έργα τέχνης και τα μετέφεραν στη Ρώμη.
Η Αττική είδε άσπρο πρόσωπο μόνο στα χρόνια του φιλαθηναίου Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού, ο οποίος έφτιαξε το περίφημο υδραγωγείο που περνούσε μέσα από το Αθμονον με κατεύθυνση τον χώρο του σημερινού Ολυμπιακού Σταδίου.
Ο Ρωμαίος αξιωματούχος Ηρώδης Αττικός που ξόδεψε την περιουσία του για να φτιάξει το Παναθηναϊκό Στάδιο και το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, αγαπούσε πολύ το Αθμονον στο οποίο έκανε αρκετά έργα.

Ένα από αυτά ήταν η μεταφορά του Ιερού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος από την αρχική του θέση(εκεί που βρίσκεται σήμερα η Παναγία η Νερατζιώτισσα) στο απέναντι προς τη δύση ύψωμα(εκεί που βρίσκεται σήμερα ο Αϊ Γιάννης ο Πέλικας) για να φαίνεται καλύτερα από την πεδιάδα όπου γίνονταν οι γιορτές των Αμαρυσίων.
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού άρχισαν να χτίζονται στο Μαρούσι εκκλησίες ιστορικά μνημεία μοναδικά στην Αττική όπως :

Η Παναγία η Νερατζιώτισσα που χτίστηκε στα ερείπια του πρώτου Ιερού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος

Ο Αϊ Γιάννης ο Πέλικας που χτίστηκε στη θέση του δεύτερου Ιερού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος

Η Παναγία η Μαρμαριώτισσα (μετέπειτα Άγιοι Ανάργυροι) που χτίστηκε στη θέση άλλου Ιερού

Οι Άγιοι Ασώματοι(Ταξιάρχες) που χτίστηκαν στη θέση επίσης αρχαίου Ιερού. Ανάμεσα στις αγιογραφίες του υπάρχει και μία του αγίου... φιλοσόφου Πλάτωνα!

Ο Άγιος Γεώργιος(νεκροταφείο) που προστατεύεται από το 1923 "ως προέχον βυζαντινό μνημείο".

Ο ναός των Αγίων Θεοδώρων στα Κανατάδικα που επίσης έχει χτιστεί στη θέση αρχαίου Ιερού. Στα τέλη του περασμένου αιώνα βρέθηκε εκεί εντοιχισμένη μία επιγραφή γραμμένη με γράμματα του αττικού αλφάβητου του 5ου αιώνα προ Χριστού στην οποία αναφερόταν το όνομα ΠΙΣΤΟΚΛΗΣ ΠΕΙΣΘΕΤΑΙΡΟΣ ΑΘΜΟΝΕΥΣ που ανήκε σε πρόσωπο πρωταγωνιστικό της κωμωδίας του Αριστοφάνη "Όρνιθες" (αναφερθήκαμε σ' αυτόν παραπάνω).

Ο Άγιος Θωμάς στην ομώνυμη περιοχή κοντά στον Παράδεισο Αμαρουσίου