ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

Η Εκκλησία βρίσκεται στην ανατολική άκρη της κεντρικής πλατείας του Παλαιού Ηρακλείου, η οποία με το πράσινο που διαθέτει, με τη νέα της διαρρύθμιση και ανάπλαση και προπάντων με την ενοποίησή της με την πλατεία του Αγίου Λουκά σε ένα ενιαίο

χώρο αναψυχής αποτελεί την πιο όμορφη γωνιά του Ηρακλείου. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι και μετά την ανακαίνισή της και τη διεύρυνσή της διατήρησε με σχολαστικότητα το βυζαντινό της ρυθμό, μόνο που αυτή τη φορά πήρε το σχήμα ''τρουλλαίου σταυροειδούς ναού'', πράγμα που εσωτερικά γίνεται εντυπωσιακότερο με την παραδοσιακή αγιογράφησή της και κυρίως με το μέρος εκείνο των αγιογραφιών του Κόντογλου. Πέρα από τις εικονιζόμενες αγιογραφίες του μεγάλου μας αγιογράφου Φώτη  Κόντογλου , υπάρχουν αδιάσειστες μαρτυρίες ακόμη και ανθρώπων της εποχής (1958) στο χώρο, ότι το πλείστον των αγιογραφιών του Αγίου Γεωργίου έχει συντελεστεί από τον ίδιο και ομάδα μαθητών της σχολής του. Για την ακρίβεια πίσω απο το προσκυνητάρι υπάρχουν τα αγιογραφημένα ''θεοφάνεια'' η δεσποτική εικόνα της βαπτίσεως αλλά και οι εικόνες του τεμπλού με τον Χριστό,τον Πρόδρομο, την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο, ειναι ολα δια χειρός Φώτη Κόντογλου. Εδω να αναφέρω πως ο ιερέας του ναού μου είπε πως υπάρχουν κάποιες φήμες που λένε ότι οι πραγματικές αγιογραφίες έχουν καλυφθεί απο μουσαμά!

Ποιός ήταν όμως ο Φώτης Κόντογλου;

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης: Αϊβαλί Μικράς Ασίας, 8 Νοεμβρίου 1895 – Αθήνα, 13 Ιουλίου 1965) ήταν έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος. Αναζήτησε την «ελληνικότητα», δηλαδή μία αυθεντική έκφραση, επιστρέφοντας στην ελληνική παράδοση, τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο ζωγραφικό του έργο. Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας. Σήμερα θεωρείται ως ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της «Γενιάς του Τριάντα». Μαθητές του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Εγγονόπουλος, κ.ά.

Επιστρέφουμε στην ιστορική αναδρόμη του ιερού ναού  Αγίου Γεωργίου.

Στην αρχαιότητα εκεί που βρίσκεται το σημερινό Ηράκλειο υπήρχε ο αρχαίος Δήμος Ηφαιστιάδων(ή Ιφιστία), ο οποίος άνηκε στην Ακαμαντίδα φυλή. Η φυλή αυτή έλαβε το όνομα της από τον Ακάμαντα γιό του Θησέα. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι στην περιοχή ο Πλάτωνας είχε στην κατοχή του ένα μεγάλο κτήμα.

Στη Ρωμαϊκή εποχή υπήρχε ένα Ρωμαϊκό αγρόκτημα (λατιφούντιο) στο Άνω Ηράκλειο.

Απόδειξη είναι τα πηγαδάκια που υπήρχαν γύρω από την οδό Αγίου Γεωργίου που τα χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι στα αγροκτήματά τους για να αποθηκεύουν και να ψήχουν τους καρπούς.

Τα πηγαδάκια αυτά ήταν κιούπια θαμμένα στη γη χωρητικότητας 400 λίτρων κτισμένα από τούβλα με άριστη επικάλυψη ποταμίσιας άμμου.

Οι Αρβανίτες κάτοικοι του Αρακλίου τα χρησιμοποιούσαν με σκοπό να  κρύβουν από τους Τούρκους, σιτάρι, κριθάρι, και γενικά τα προϊόντα τους. Οι Βαυαροί πίστευαν, λανθασμένα, ότι τα κιούπια τα είχαν φτιάξει οι Αρβανίτες.

Στα Οθωμανικά χρόνια, γύρω στo 1730 με 1773,μια οικογένεια χαλκοματάδων έκτισε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου(ιδιωτικό ξωκκλήσι), στο σημείο που βρισκόταν το αρχαίο ιερό του Ηρακλή (Ο ναός αυτός αναφέρεται και από τον Παυσανία.), με υλικά από αυτό για να καθαγιαστεί όπως πίστευαν, ενω άλλες πηγές λένε οτι ήταν  ιερό του Ηφαίστου ή της Άρτεμις . Μέχρι την επανάσταση του ’21 οι ντόπιοι Αρβανίτες απόγονοι των κολλήγων του κτήματος του Χατζή Αλή Χασεκή (Βοτανικός κήπος) ονόμαζαν την περιοχή Αράκλι και ζούσαν στο Άνω Ηράκλειο γύρω στους 70 ανθρώπους ασχολούμενοι με την κτηνοτροφία. Το ’21 λόγω των συρράξεων οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την περιοχή.

Όταν ο βασιλιάς Όθων ήρθε στην Ελλάδα το 1832 διάλεξε το Ηράκλειο για να αποκαταστήσει τη συνοδεία του (κάπου 30 οικογένειες, οι περισσότεροι αγρότες και άλλα επαγγέλματα για τις ανάγκες του τόπου). Η έκταση που παραχώρησε το κράτος για τον οικισμό ήταν οριοθετημένη από το ρέμα των Κουκουβαούνων, σημερινή Μεταμόρφωση, ως το ρέμα του Αγίου Γεωργίου. Μετά το τέλος του έργου έπρεπε να γίνουν και τείχη για την ασφάλεια των κατοίκων. Έχτισαν τα τείχη. Στην ανατολική πλευρά, όπου βρισκόταν το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, σταμάτησαν για να συμβουλευθούν το παλάτι. Ψηλά από το νεκροταφείο κατέβαινε ένα ρέμα με πολύ νερό που έβρεχε και έτρωγε τα θεμέλια της εκκλησίας. Ήρθε ο ίδιος ο βασιλιάς Όθων με την ακολουθία του. Να πάρουν την εκκλησία μέσα από τα τείχη, θα δημιουργούνταν πρόβλημα γιατί υπήρχε διαφορά θρησκεύματος. Να την αφήσουν έξω, θα καταστρεφόταν. Με διαταγή του βασιλιά Όθωνα, κάπου πέντε μέτρα από την επάνω πλευρά και περίπου πέντε από την κάτω, μπροστά στον Άγιο Γεώργιο, έβαλαν αποχετευτικούς αγωγούς και έκαναν τα απαραίτητα έργα για τη συντήρηση του Ιερού Ναού. Όταν ήρθε ο βασιλιάς Όθων και είδε τε έργα είπε: ''Από την ανατολική πλευρά δεν θα γίνουν τείχη. Θα μας φυλάει ο Άγιος Γεώργιος''. Το Ηράκλειο το πάτησαν, το έκλεψαν πολλές φορές, ποτέ όμως από την πλευρά του Αγίου Γεωργίου. Οι κάτοικοι τον σέβονταν, τον φοβούνταν πολύ τον Άγιο Γεώργιο. Όταν αρρώσταινε κάποιος πήγαιναν και του άναβαν τα καντήλια. Όταν αρρώσταινε άλογο έπαιρναν βαμβακερή κλωστή, έζωναν την εκκλησία γύρω-γύρω. Το μάζευαν με μεγάλη ευλάβεια και το έβαζαν στο κεφάλι του αλόγου λέγοντας προσευχές.

Η βασική κτιριακή μεταβολή συντελέστηκε στις αρχές του αιώνα μας, ενώ οι προσθήκες και οι διάφορες προσαρμογές τελείωσαν πριν μερικά χρόνια . Για την ακρίβεια το 1955 επεκτείνεται το ιερό βήμα και το ξωκκλησι παίρνει τήν μορφή που έχει σήμερα.

Τέλος να αναφέρω πως ο ναός έχει ανακηρυχθεί μεταβυζαντινό μνημείο απο το υπουργείο πολιτισμού.

Δυστυχώς οσο αφορά το ιερό του Ηρακλή, το μοναδικό τμήμα του Ναού που εχει σωθεί , είναι ενας κίονας με την βάση και το κιονόκρανο κορινθιακού ρυθμού.