ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

Οι υπόγειες στοές των αρχαίων υδραγωγείων της Αθήνας κάποτε μετέφεραν το νερό από τις πηγές του, μέχρι το κέντρο της πόλης. Οι περισσότερες από αυτές σήμερα είναι ανενεργές και ξεχασμένες στη λήθη μέσα στα έγκατα του αθηναϊκού υπεδάφους, χωρίς πρόσβαση από την επιφάνεια, και συνήθως εμφανίζονται απρόσμενα σε κάποιο υπόγειο τεχνικό έργο, όπως το μετρό. Ελάχιστες είναι προσβάσιμες, αλλά δε συνεχίζουν παρά για λίγα μόνο μέτρα. Άλλες, αποκλεισμένες, δε γνωρίζουμε τι διαδρομές μπορεί να ακολουθούν, ενώ μεμονωμένες είναι οι περιπτώσεις που οι αρχαίες σήραγγες μεταφέρουν νερό μέχρι και σήμερα! Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το υδραγωγείο του Υμηττού (4ος αι. π.Χ., διαδέχτηκε το Πεισιστράτειο), το νερό του οποίου τροφοδοτεί τον Εθνικό Κήπο, ακολουθώντας περίπου τη διεύθυνση της πορείας του ποταμού Ιλισού. 

Ένα άλλο παράδειγμα, το ρωμαϊκό Αδριάνειο υδραγωγείο, αποτελεί σήμερα τη μοναδική περίπτωση πλήρους καταγεγραμμένης αρχαίας αθηναϊκής σήραγγας με έκταση και χαρακτήρα δικτύου. Σφραγισμένα πηγάδια κατά μήκος της διαδρομής, κατεβαίνουν στο τούνελ που από τους πρόποδες της Πάρνηθας αλλά και της Πεντέλης, διανύει περίπου 25 χιλιόμετρα μέχρι την Αθήνα. Η υπόγεια σήραγγά του λειτουργεί ακόμη μεταφέροντας νερό, 1873 χρόνια μετά την κατασκευή του!

Η ΕΥΔΑΠ(σε συνεργασία με την ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙOΛΟΓΙΑ-Δείτε το ημερολόγιο των υπόγειων εξερευνήσεων μας) σκοπεύει να εξερευνήσει το Αδριάνειο στο σύνολό του και να καταγράψει την υφιστάμενη εσωτερική κατάστασή του, πραγματοποιώντας φωτογράφηση και βιντεοσκόπηση του εσωτερικού του, ώστε να εκτιμηθεί η σημερινή παροχετευτικότητά του και να αξιολογηθεί η ποιότητα του νερού που μεταφέρει. Τελικός στόχος είναι να εξεταστεί η δυνατότητα άρδευσης δημόσιων εκτάσεων από αυτό το νερό, ώστε να πάψει να πηγαίνει πλέον χαμένο! Η αρχή αυτής της προσπάθειας έγινε το 1999 με το παράδειγμα του Δήμου Μεταμόρφωσης.

Συνολική εξερεύνηση και τοπογράφηση των στοών και των πηγαδιών του υδραγωγείου, είχε πραγματοποιηθεί στις αρχές του περασμένου αιώνα από την ΟΥΛΕΝ, όταν το Αδριάνειο επισκευάστηκε και λειτούργησε για τελευταία φορά. Σήμερα, το εγχείρημα αυτό πρόκειται να πραγματοποιηθεί ξανά, εξυπηρετώντας τους σκοπούς της ΕΥΔΑΠ, αλλά και τις ανάγκες μιας επιστημονικής διατριβής(Παναγιώτη Δευτεραίου) (Ph.D) στο ΕΜΠ, με αντικείμενο την αποτύπωση και αναπαράσταση λειτουργίας αρχαίων υπόγειων υδραγωγείων της Αττικής.

Βρισκόμαστε λοιπόν προ των πυλών μιας μεγάλης και άκρως ενδιαφέρουσας υπόγειας εξερεύνησης, που αναμένεται προσεχώς! Προς το παρόν όμως, ας ανακαλύψουμε τα ίχνη της αρχαίας υπόγειας στοάς μέσα και έξω από την πόλη.

Κατ ουσία αυτά ήταν τα φρεάτια, εξαερισμού και καθαρισμού της υπόγειας στοάς. Μετά τον τελευταίο καθαρισμό που έκανε η ΟΥΛΕΝ (1936) και την αρίθμηση που τους έδωσε (κάθε φρέαρ έχει και τον αριθμό του-Το πρώτο ξεκινούσε στον Άγιο Δημήτριο Αμπελοκήπων και το τελευταίο με αρίθμηση 299 στο Ολυμπιακό χωριό) κατέγραψε 300 φρεάτια κατά μήκος της Διαδρομής. Σήμερα έχουμε καταγράψει περίπου 190 και το πιο πιθανό είναι να μην υπάρχουν άλλα. Οι λόγοι πολλοί, άλλα θα τους μάθετε στο δεύτερο μέρος της έρευνάς μας...
 Το Αδριάνειο υδραγωγείο στο δήμο Χαλανδρίου (το Αδριάνειο διασχίζει επίσης τους Δήμους Αχαρνών, Κηφισίας, Μεταμόρφωσης, Ν.Ηρακλείου, Αμαρουσίου, Ψυχικού και Αθηνών ) ξεκινάει από την οδό Ελ Αλαμέιν και τελειώνει στην οδό Επτανήσου.

Το πρώτο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ελ Αλαμέιν και Πίνδου γωνία μέσα σε πράσινη διαχωριστική λωρίδα. Είναι σε πολύ καλή κατάσταση και έχει αρίθμηση 105.

Το δεύτερο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ελ Αλαμέιν και Ν. Καρέλλα γωνία, μέσα σε πράσινη διαχωριστική λωρίδα. Είναι και αυτό σε καλή κατάσταση και έχει αρίθμηση 104.

Το τρίτο και το τέταρτο βρίσκονται αντικριστά, με αρίθμηση 103 και 103A  αντίστοιχα, ενώ υπάρχει ακόμα ένα σχεδόν εξαφανισμένο και μάλλον είναι το 103B

Εδώ  έχουμε έναν κλάδο του Αδριάνειου, όπως θα δείτε και παρακάτω στην εναέρια απεικόνιση.

Από μαρτυρία κατοίκου ξέρουμε πως το φρεάτιο 103A έχει περίπου 8  μέτρα βάθος και μια μεταλλική σκάλα στο εσωτερικό του που φτάνει μέχρι τον πάτο του φρέατος.

 

Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 103Α

Αδριάνειο Υδραγωγείο Φρέαρ 103Β

Αμέσως μετά, συναντάμε δεξιά και αριστερά της πράσινης διαχωριστικής λωρίδας, μια ακόμα συστοιχία τριών φρεατίων. Στο σημείο αυτό, καταλήγει ο κλάδος της Πεντέλης του Αδριάνειου. Και τα τρία φρεάτια είναι σε σχετικά καλή κατάσταση και ένα εξ αυτών έχει αρίθμηση 102 (Στην Ελ Αλαμέιν ενοποιούνται οι κλάδοι Πεντέλης και Πάρνηθας. Ο ενιαίος υπόγειος αγωγός συνεχίζει κατηφορίζοντας έως τη Δεξαμενή Κολωνακίου).

Πορεία Αδριάνειου υδραγωγείου πάνω στην οδό Ελ Αλαμέιν

Με κίτρινο τα υπάρχοντα φρεάτια, ενώ με μαύρο τα καπάκια της ΕΥΔΑΠ που πιθανολογώ ότι ήταν φρεάτια του Αδριανείου.

Κατηφορίζοντας την Κάλβου, συναντάμε την Βασιλέως Γ. Β΄. Εκεί είναι το ειρηνοδικείο του Χαλανδρίου, όπου ανάμεσα στα δυο κτήρια, υπάρχει ένα γυάλινο καπάκι και από κάτω φρεάτιο του Αδριανείου.

Αρκετά πιο κάτω, στην γωνία της οδού Βαλαωρίτου με Κ.Παλαιολόγου υπάρχει "ύποπτο" καπάκι της ΕΥΔΑΠ, ενώ στα 45μ. υπάρχει ένα φρεάτιο επί της Παπανικολή στο οποίο έχουν τοποθετήσει πάνω του ένα άγαλμα.

Λίγα μέτρα πιο κάτω σε μια πάροδο της οδού Πύλου, υπάρχει φρεάτιο σε πολύ καλή κατάσταση και με αρίθμηση 97.

Συνεχίζουμε την πορεία μας και στη γωνία των οδών Φιλελλήνων και Ναυρίνου  μέσα σε έναν μαντρότοιχο πολυκατοικίας, βρίσκουμε ένα ακόμα φρεάτιο. Έχει αρίθμηση 96  και είναι σε αρκετά καλή κατάσταση. Ακριβώς απέναντι, μέσα σε οικόπεδο με μονοκατοικία υπάρχει ένα "ύποπτο" πηγάδι, και λέω "ύποπτο" γιατί ο ιδιοκτήτης του μου είπε πως είναι γεώτρηση...

                                                                       

Ενώ λίγο πιο κάτω στην οδό Αργοναυτών, μέσα σε λωρίδα πρασίνου στην άκρη του δρόμου, υπάρχει καλά κρυμμένο ένα ακόμα φρεάτιο.

                                                                 

 Συνεχίζω την πορεία μου περπατώντας περίπου 500μ. πάνω στην Αργοναυτών μέχρι να βρω την Κόδρου και Αργοναυτών γωνία, όπου μέσα στον προαύλιο χώρο μαγαζιού με λουλούδια, υπάρχει φρεάτιο σε άριστη κατάσταση και με αρίθμηση 86, ενώ έχει και ημερομηνία επισκευής (3-4-53)

                                                                        

Απέναντι ακριβώς, υπάρχει ένα μικρό παρκάκι , που έχει μέσα ένα αντλιοστάσιο. Ίσως κάποιος μικρός κλάδος να φεύγει από εκεί προς την οδό Κόδρου ή να πρόκειται για αντλιοστάσιο.

                                                         

Ενώ αμέσως πιο κάτω στην Εθνικής Αντιστάσεως, μέσα σε ένα μικρό τρίγωνο παρκάκι και διπλά ακριβώς από την πρεσβεία της Ιαπωνίας, υπάρχει το φρεάτιο με αρίθμηση 85.

                                                                     

 Αμέσως μετά το φρεάτιο Νο. 85, περνάμε λοξά την Εθνικής Αντιστάσεως και μεταξύ των οδών Λευκάδος και Λέσβου, πάνω στον πεζόδρομο, υπάρχει φρεάτιο καγκελόφραχτο σε άριστη κατάσταση.  

Το προτελευταίο φρεάτιο βρίσκεται στο τέρμα της οδού Χαράς, μέσα σε ένα οικόπεδο εγκαταλελειμένου παντοπωλείου.

Ενώ το τελευταίο το συναντάμε αμέσως μετά στα 35μ. πίσω από έναν μαντρότοιχο.

                                  

Αδριάνειο Υδραγωγείο -Φρέαρ παντοπωλείου

 Τέλος να αναφέρω πως σε μία πάροδο της Αποστολοπούλου υπάρχει μια πράσινη διαχωριστική λωρίδα και το πιο πιθανό είναι πως πάνω της πρέπει να υπάρχουν άλλα δύο φρεάτια σκεπασμένα από το χώμα, σχηματίζοντας 2 μικρά λοφάκια.

Για να έχετε και μια εικόνα από το εσωτερικό του δείτε μια φωτογραφία από στοά στην περιοχή του Ολυμπιακού χωριού.

Στοά Αδριάνειου υδραγωγείου από το φρέαρ 297

Δείτε εδώ και τα βίντεο μας...Θα εκπλαγείτε!!!

Συνοψίζοντας, η πορεία του Αδριάνειου υδραγωγείου στο δήμο Χαλανδρίου περνάει από τις οδούς Ελ Αλαμέιν, Κάλβου, διασχίζει διαγώνια τις Κ.Παλαιολόγου, Πύλου, Ναυρίνου, Φιλελλήνων και Σπετσών όπου και βρίσκει την Αργοναυτών. Από εκεί συνεχίζει διαγώνια όλη την Αργοναυτών, διασχίζοντας τις οδούς Εθν. Αντιστάσεως, Λευκάδος, Λέσβου, Χίου, Επτανήσου, όπου και καταλήγει σε μία πάροδο της Αποστολοπούλου. 

Πληροφορίες URBAN SPELEOLOGY , ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

Πηγή : ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ