ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

Με οδηγό και άξιο ξεναγό τον John Arsen Loupen η ομάδα μας εξερεύνησε τις υπόγειες στόες του ορυχείου βωξίτη Μάνδρας. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό ορυχείο, αλλά παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Ο χώρος μέσα είναι με τέτοιο τρόπο εγκαταλελειμμένος σαν να μην ήξεραν οι εργάτες μια μέρα πριν την παύση του ότι δεν θα ξαναπανε.... Εργαλεία μπότες και μουχλιασμένα ρούχα, γκασμαδες και βαγονέτα είναι το παζλ μιας εικόνας ξεχασμένης από τον χρόνο. Ας δούμε όμως πρώτα κάποια στοιχεία.



Το έτος 1917, σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρείας ιδρύεται η εταιρεία με μετοχικό κεφάλαιο ΔΡΧ 10,000,000 μόλις. Ο σκοπός της όπως συνοψίζεται στο καταστατικό ήταν η έρευνα και αξιοποίηση μεταλλευμάτων στην Ελλάδα. Η εταιρεία , με το τότε ιδιοκτήτη Δ.Σκαλιστήρη , ξεκινά την έρευνα και την εξόρυξη θείου , μαγγανίου, βωξίτη ,αμιάντου αλλά και ορισμένων σιδηρομεταλευμάτων. Τα εργοτάξια ευρίσκονται στην Μήλο ( θείο), Δράμα ( μαγγάνιο και αμίαντος)  Αττική ,Φωκίδα και Φθιώτιδα ( βωξίτης) ,Εύβοια (σιδηρομετάλλευμα, λευκόλιθος),Μαγνησία ( χρωμίτης ) ,Κοζάνη , Χαλκιδική και Μυτιλήνη (λευκόλιθος) . Η ανάπτυξη της για τα δεδομένα της εποχής της παγκόσμιας ύφεσης είναι ραγδαία. Χιλιάδες εργάτες σκάβουν υπόγειες στοές και βγάζουν από τα βάθη της Ελληνικής γης , τα μεταλλεύματα τα οποία εξάγονται στις βαριές βιομηχανίες της Ευρώπης. Η ανάγκη της παγκόσμιας οικονομίας σε βωξίτη , αλλά και λόγω των επερχόμενων παγκόσμιών συρράξεων και των πολεμικών εξοπλισμών δίνει στην εταιρεία ένα δυνατό συγκριτικό πλεονέκτημα. Πρέπει να σημειωθεί ότι και στην περίοδο του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου και στον μετέπειτα Εμφύλιο Αλληλοσπαραγμό της χώρας , η εταιρεία λειτουργούσε και έβγαζε από τα έγκατα της γης μετάλλευμα. Στην δεκαετία του 40 -50 η εταιρεία ξεκινά και την εξόρυξη λευκόλιθου στην Χαλκιδική και στην Βόρειο Εύβοια . Ο Δ.Σκαλιστήρης , με την οξυδέρκεια και την αποτελεσματικότητα που χαρακτήριζε τους πρωτοπόρους Έλληνες επιχειρηματίες , είτε με αγορές είτε με μακροχρόνιες ενοικιάσεις ( μέχρι 100 χρόνια ) κατορθώνει να έχει στην πλήρη κατοχή και εκμετάλλευση ολόκληρες περιοχές της Ελλάδος. Τα κόστος ενοικίου των προς εκμετάλλευση περιοχών είναι πολύ μικρό σχετικά με τη τιμή πώλησης του μεταλλεύματος ( κάποιες φορές μέχρι 0,001% τον τόνο) . Με την οικονομική βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ η εταιρεία βρίσκει διέξοδο από τις συνέπειες του οικονομικού Κράχ του 20 και των πολεμικών συρράξεων. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 και με το θάνατο του Δ.Σκαλιστήρη αναλαμβάνει ο πρωτότοκος υιός του Μ.Σκαλιστήρης . Η εταιρεία με την βοήθεια , οικονομική και τεχνολογική Γερμανικών εταιρειών, καθετοποιείται πλήρως στο τομέα του λευκολίθου . Επίσης επιχειρείτε η πλήρης καθετοποίηση της μέσω του εργοστασίου πυριμάχων αλλά και με κάποιο δανεισμό από τραπεζικούς οίκους του εξωτερικού ( τα δάνεια αυτά δεν αξιοποιήθηκαν πλήρως) της δημιουργίας εργοστασίου sea water flotation , εργοστασίου παραγωγής σιδηρο- νικελίου ( σε συνεργασία με την Bechtel Inc). Η εταιρεία απασχολεί μέχρι και 5000 εργάτες μόνο στην περιοχή της Βόρειας Εύβοιας. Στα άλλα επιχειρηματικά μέτωπα , η εταιρεία πουλά βωξίτη και μαγγάνιο στην τότε Σοβιετική Ένωση αλλά δεν κατορθώνει να γίνει και ο αποκλειστικός προμηθευτής της. Τη θέση αυτή την καταλαμβάνει άλλη Ελληνική εταιρεία , η Βωξίτες Παρνασσού. Δημιουργεί και μια βιομηχανική μονάδα παραγωγής συσσωρευτών στην Ξάνθη με το όνομα Sunlight SA καθώς και εταιρεία που είναι αποκλειστικός αντιπρόσωπος παραγωγών εξοπλισμού για ορυχεία ( Caterpillar για σκαπτικά και μεταφορικά μέσα ,αεροσυμπιεστές , γεωτρύπανα, αλυσίδες κλπ) Οι καιροί αλλάζουν , ο νέος πρόεδρος έχει στενές σχέσεις με τα πολιτικά δρώμενα της εποχής της Χούντας , όπου και κατορθώνει να παίρνει δάνεια από τις τράπεζες με πολλούς ευνοϊκούς όρους αλλά και με όχι αντίστοιχη εκμετάλλευση και απόδοση των. Με την επάνοδο της Δημοκρατίας στην Ελλάδα , ο Μ. Σκαλιστήρης δεν κρύβει την συμπάθεια του προς τις συντηρητικές κυβερνήσεις της εποχής εκείνης και όταν τον Οκτώβριο του 1981 επέρχεται αλλαγή στην Κυβέρνηση με την νίκη του ΠΑΣΟΚ και την κυβέρνηση του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου ,οι πολιτικές συνθήκες αλλάζουν. Λίγο η αλλαγή αυτή , λίγο η αντεπίθεση των Ιαπώνων , λίγο η απώλεια της Ρωσικής αγοράς οδηγούν την εταιρεία σε οικονομικές δυσκολίες . Το αποτέλεσμα ήταν η κρατική επέμβαση στην εταιρεία να ολοκληρωθεί με την δημιουργία του Οργανισμού Οικονομικής Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων και την αντικατάσταση του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας με managers διορισμένους από το ΟΑΕ. Η εταιρεία έχει μεγάλα οικονομικά ανοίγματα και υψηλό δανεισμό. Η άνοδος των επιτοκίων 2 χρηματοδότησης , οι απαιτήσεις των τραπεζών αλλά και η είσοδος νέων παραγωγών στην παγκόσμια αγορά δημιουργεί ένα ασφυκτικό κλοιό στην πορεία της εταιρείας. Οι κρατικές επιδοτήσεις κάποια στιγμή θα σταματήσουν και η εταιρεία θα οδηγηθεί στην πτώχευση. Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 80 , όταν χιλιάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν στο δρόμο και μια από τις πιο μεγάλες ελληνικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας σταμάτησε να λειτουργεί .Το συγκρότημα διαλύεται , Η εταιρεία Sunlight πουλιέται στην Γερμανός ΑΕ και κάποια στιγμή σε δημόσιο πλειστηριασμό τα εργοστάσια της Βόρειας Εύβοιας πουλήθηκαν στην ΒΙΟΛΟΓΝΙΤ ΑΕ που τα λειτούργησε για κάποιο διάστημα μερικών χρόνων με το όνομα ΒΙΟΜΑΓΝ ΑΕ, αλλά ήταν αργά πλέον . Η αγορά είχε κλείσει! Σήμερα από εκείνα τα εργοτάξια που κάποτε έσφυζαν από ζωή και παραγωγή δεν έχουν απομείνει παρά κάτι σκουριασμένες λαμαρίνες και κλίβανοι, απομεινάρια και λείψανα της καλής εποχής.





















Κείμενο Βαγγέλης Ροδόπουλος