Δευτέρα, Νοεμβρίου 18, 2013
ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟ ΕΒΡΑΪΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ & ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ
Αναρτήθηκε από ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ (Worms)
Επιμέλεια κειμένου, φωτογραφίες: Παναγιώτης Δευτεραίος
Το
παράξενο "Heiliger Sand", το παλαιότερο εβραϊκό νεκροταφείο της
Ευρώπης (1034) στη Worms, την αρχαιότερη πόλη της Γερμανίας. Το νεκροταφείο των
Εβραίων που σεβάστηκαν (;) και δεν κατέστρεψαν οι Γερμανοί ναζί, η ανεξήγητη
θέση του μέσα στην πόλη, και μαρτυρίες για την μεσαιωνική υπόγεια στοά που υπάρχει ακριβώς από
κάτω! Με είσοδο μέσα από το νεκροταφείο, χρησιμοποιήθηκε κατά το Β’ Παγκόσμιο
Πόλεμο ως αντιαεροπορικό καταφύγιο, ενώ στο εσωτερικό της ανακαλύφθηκαν μερικές
από τις παλαιότερες επιτύμβιες στήλες…
Η Worms
(Βορμς) είναι μια μικρή πόλη στο κρατίδιο Ρηνανίας-Παλατινάτου (Rhineland-Palatinate)
της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, και είναι χτισμένη στην αριστερή
όχθη του ποταμού Ρήνου, αποτελώντας σημαντικό ποτάμιο λιμένα. Θεωρείται ως η
παλαιότερη πόλη της Γερμανίας και συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό δίκτυο "Οι
αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης" (Most Ancient European Towns Network).
Το έμβλημα και η θέση της Worms
Το νεκροταφείο "Heiliger
Sand" βρίσκεται στο νοτιοδυτικό
άκρο της παλαιάς περιτειχισμένης πόλης, και είναι το παλαιότερο
διατηρημένο στη θέση του εβραϊκό νεκροταφείο της Ευρώπης. Εκτιμάται ότι ιδρύθηκε την ίδια εποχή
με την πρώτη Συναγωγή, το 1034.
Η ονομασία του (Ιερή Άμμος) πρέπει να οφείλεται
στο γεγονός ότι κατασκευάστηκε στην τοποθεσία ενός εκτεταμένου λάκκου με άμμο
που μάλλον σχετιζόταν με την κατασκευή 9ο και
10ο αιώνα.
Η έκτασή του καλύπτει επιφάνεια 158,98 ar (15.898 m2). του τείχους της πόλης, κατά τον
Σε αυτό
βρίσκονται αρκετές εκατοντάδες άτακτα βαλμένες -και ορισμένες βυθισμένες-
επιτύμβιες πλάκες, πολλές από τις οποίες έχουν ηλικία άνω των 900 ετών. Η παλαιότερη
ταφόπετρα χρονολογείται από το 1058, με αμέσως επόμενη αυτήν του Jacob
ha-Bachur από το 1076, ενώ υπάρχουν επίσης και κάποιες πλάκες από τον 11ο
αιώνα.
Μπορούν εύκολα να αναγνωρίζονται από το απλό
ορθογώνιο σχήμα τους, και γενικότερα από τον τρόπο και τον τύπο γραφής. Παρόμοιες είναι και πάρα πολλές
πλάκες του 12ου αιώνα, ενώ οι επιτύμβιες στήλες της Γοτθικής περιόδου παρουσιάζουν
τα τυπικά χαρακτηριστικά στυλ της κάθε εποχής. Συνολικά, το "Heiliger
Sand" αποτελείται από περίπου δύο χιλιάδες τάφους.
Το διάσημο
αυτό νεκροταφείο είναι σημαντικό όχι μόνο λόγω της παλαιότητάς του, αλλά και
επειδή πολλοί γνωστοί Εβραίοι μελετητές βρίσκονται θαμμένοι στα σπλάχνα του. Ο
τύπος του ενδιαφέρει επίσης, και επειδή δεν εντοπίζονται χριστιανικά κοιμητήρια
με όρθιες επιτύμβιες στήλες από αυτή την περίοδο, παρά λίγες μόνο πλάκες και καπάκια σαρκοφάγων, που διατηρήθηκαν στις
εκκλησίες.
Το 1260 είναι γνωστό ότι το νεκροταφείο περιστοιχίσθηκε από στιβαρό τοίχο. Αρκετούς αιώνες αργότερα, κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος και κατά τελείως περίεργο τρόπο, παρέμεινε αλώβητο, ενώ η ίδια η θέση του είναι ανεξήγητη, καθώς η παλαιά εβραϊκή συνοικία της Βορμς, όπου η Συναγωγή (Alte Synagogue) και το Εβραϊκό Μουσείο, βρίσκονται σχεδόν αντιδιαμετρικά ως προς αυτό, στο βορειοανατολικό άκρο της πόλης.
Χάρτης της Worms του 1630 στο Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου. Mε χρώμα το εβραϊκό γκέτο
Μία ακόμη από τις ιδιαιτερότητές του είναι ότι οι τάφοι είναι άτακτα τοποθετημένοι και δεν έχουν τον συνήθη προσανατολισμό προς την πόλη της Ιερουσαλήμ, αλλά οι επιτύμβιες στήλες είναι όλες νότια προσανατολισμένες.
Μπαίνοντας από την ξύλινη αυλόπορτα στον προαύλιο χώρο του, υπάρχει μια βρύση για το τελετουργικό πλύσιμο των χεριών μετά από την επίσκεψη. Η προσευχή για τους νεκρούς βρίσκεται γραμμένη σε μια εντοιχισμένη πλάκα ψαμμίτη στο πέτρινο τοίχωμα.
Σημαντικές επιτύμβιες στήλες που υπάρχουν κοντά στην είσοδο, είναι ο τάφος του ραβίνου Rabbi Meir of Rothenburg (1293), σπουδαίου λόγιου της εποχής, πλάι στην πλάκα του Alexander ben Salomo Wimpfen (1307), και είναι από τα διασημότερα μνημεία του νεκροταφείου. Για τη μνήμη των δύο αυτών αντρών πολλοί επισκέπτες από όλο τον κόσμο προσεγγίζουν το νεκροταφείο, αφήνοντας πάνω στους τάφους σημειώματα με προσευχές.
Μετά το 1911 που προέκυψε η ανάγκη δημιουργίας νέου χώρου ταφής, ένα καινούριο εβραϊκό νεκροταφείο ιδρύθηκε έξω από την πόλη, οπότε το"Heiliger Sand" έπαψε να χρησιμοποιείται ευρέως, και χρησιμοποιήθηκε μόνο από επιφανείς εβραϊκές οικογένειες.
Σχετική ανακοίνωση στο περιοδικό "Ο Ισραηλίτης" (30.11.1911)
Οι τελευταίες συστηματικές ταφές σε αυτό πραγματοποιήθηκαν κατά τη δεκαετία του 1930, αλλά εντοπίζονται και κάποιες του 1940.
Στην
ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.alemannia-judaica.de/worms_friedhof.htm εκτός από πολλές από
τις παραπάνω πληροφορίες, και περισσότερες σημαντικές φωτογραφίες από
συγκεκριμένους τάφους του νεκροταφείου, υπάρχει και ιστορικό αρχείο δημοσιευμένων
σχετικών άρθρων στον τοπικό τύπο από το 1853 μέχρι σήμερα. Τα δημοσιεύματα όμως
στα οποία εμείς θα σταθούμε, αφορούν στην υπόγεια στοά που ανακαλύφθηκε σε
ανασκαφές ακριβώς κάτω από το νεκροταφείο! Παρακάτω παρουσιάζουμε μερικά
ουσιώδη αποσπάσματα.
1930: Σκαλοπάτια οδηγούν στην υπόγεια διάβαση
κάτω από το παλιό νεκροταφείο…
«Είναι ένα υπόγειο πέρασμα που βρίσκεται κάτω από το νεκροταφείο της παλιάς
Ισραηλιτικής κοινότητας, με 36 μ. μήκος, 1,50 μ. ύψος και 0,80 μ. πλάτος, όπου
ανακαλύφθηκαν πολύτιμα ευρήματα (επιτύμβιες στήλες), μερικά από τα οποία
χρονολογούνται από τον 13ο αιώνα, δίνοντας μια εικόνα για την μεσαιωνική
ιστορία των Εβραίων.»
«Αυτό το τμήμα των υπόγειων οχυρώσεων κάτω από την οδό Andreasstraße,
κάποτε συνέδεε το εσωτερικό με το εξωτερικό τμήμα τους. Πιο ενδιαφέρον σε αυτό
το προερχόμενο από τον 15ο έως τον 16ο αιώνα κλίτος, είναι ένα κάλυμμα δαπέδου.
Υπάρχουν εβραϊκές επιτύμβιες πλάκες, κάποιες πολύ παλιές, σχετικά καλά
διατηρημένες. Μία από τις παλαιότερες ημερομηνίες πάνω σε ταφόπετρα είναι 1305
και έχει ιστορική σημασία, διότι είναι ο τάφος του ραβίνου Eliezer. Ήταν, όπως
η επιγραφή αναφέρει, αξιόλογος μελετητής. Μια άλλη επιγραφή σε πέτρα του 1645,
φέρνει στο φως αξιόλογα στοιχεία από τη ζωή της Zipore Gütlein, συζύγου του
ραβίνου Abraham Walch. Περίτεχνες επιτύμβιες πλάκες από το 1541, 1556 και 1562
ήρθαν επίσης στο φως με όμορφα χαραγμένα γράμματα και σχήματα. Επίσης και
άλλες, με χαρακτηριστικό τύπο γραμμάτων που παραπέμπει στον 12ο και 13ο αιώνα.
Όλες οι πέτρες θα τοποθετηθούν σε κατάλληλη θέση μέσα στο νεκροταφείο.»
Ιούνιος 2010: Το
τούνελ κάτω από το νεκροταφείο ανακαλύπτεται ξανά!
«Σχετικά με το Heiliger Sand στη Worms, έγινε
μια νέα συναρπαστική ανακάλυψη. Ανάμεσα στο εβραϊκό νεκροταφείο εκτείνεται κατά
μήκος της βόρειας πλευράς του ένα υπόγειο πέρασμα. Η κατασκευή από τούβλα με
θολωτή οροφή, χρονολογείται από το έτος 1617 και είχε ξεχαστεί για αιώνες. Κατά
τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε ως αντιαεροπορικό
καταφύγιο, και από εκείνη μάλλον την εποχή, βρέθηκε μια πλακόστρωτη είσοδος μέσα
στο νεκροταφείο, η οποία όμως έχει πλέον καταστραφεί…»
«Εδώ
και δεκαετίες στην αφάνεια η σήραγγα κάτω από το εβραϊκό νεκροταφείο, ανακαλύφθηκε
σε επιστημονικές έρευνες πριν από λίγες ημέρες. Μια παλαιά υποψία που τώρα επιβεβαιώθηκε, είναι ότι η
μεσαιωνική σήραγγα χρησιμοποιήθηκε στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως καταφύγιο. Ο 75 χρονος
Herbert Neidlinger, θυμάται πως πέρασε (πεντάχρονο αγόρι τότε) με τη μητέρα του ώρες
αγωνίας μέσα στη στοά.
Ενώ η οικογένεια έμενε στην οδό Eisbachstraße, η θεία ζούσε σε μια πολυκατοικία
στην οδό Bahnhofstraße, όπου είναι σήμερα το πάρκινγκ ΕΕΑ. Όταν λοιπόν χτύπησε τότε
συναγερμός για αεροπορική επιδρομή, κατέβηκαν στο μεγάλο αντιαεροπορικό καταφύγιο
κάτω από το σπίτι «Wheel of Mainz» διαγωνίως απέναντι από το δρόμο Andreasstraße. Τότε η είσοδος από το εβραϊκό
νεκροταφείο ήταν προσβάσιμη...»
Πληροφορίες κειμένου:
Πηγή ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ
|
0 ΧΡΟΝΟΠΛΗΚΤΟΙ:
Δημοσίευση σχολίου